---

Om het gedrag van dwerghamsters goed te kunnen begrijpen, is het belangrijk om eerst te weten wat gedrag eigenlijk inhoudt. Gedrag – de opeenvolging van handelingen die een dier uitvoert – ontstaat vaak als reactie op prikkels uit de omgeving. De studie van gedrag noemen we ethologie.

Wie gedrag wil begrijpen, moet niet alleen observeren, maar ook weten waar een dier van nature vandaan komt. De natuurlijke leefomgeving (biotoop) bepaalt namelijk voor een groot deel het gedrag. Een biotoop (van het Griekse bios = leven en topos = plaats) is een gebied waarin een dier optimaal kan leven.

Een veelgemaakte fout is om menselijke emoties toe te kennen aan hamsters. Bijvoorbeeld: “Kijk, hij is verdrietig, ik haal hem even uit zijn kooi.” Terwijl de hamster misschien gewoon slaperig is en helemaal geen behoefte heeft aan contact. Door goed te leren kijken naar echt hamstergedrag, voorkom je deze misverstanden.

De invloed van licht op gedrag

Hamsters zijn erg gevoelig voor de fotoperiode – de lengte van de dag. Veranderingen in daglicht kunnen hun gewicht, vachtkleur, voortplantingsdrift, darmflora, voedselvoorkeuren, agressie en zelfs het optreden van winterslaap beïnvloeden (Duncan et al., 1985; Walton et al., 2011). Bij een 12:12 licht-donkercyclus blijven gedrag en gezondheid stabiel (Mulder, 2012).

Aangeboren en aangeleerd gedrag

Gedrag is onder te verdelen in:

• Aangeboren gedrag (instinctief gedrag)
• Aangeleerd gedrag (ervaringsgedrag)

Soms zijn beide verweven. Dwerghamsters vertonen van nature veel instinctief gedrag, zoals voedsel zoeken of nestmateriaal verzamelen. Toch kunnen ze ook leren. Zo kun je hamsters bijvoorbeeld aanleren om op een bepaalde plek te komen wachten op een zaadje.

Een belangrijke fase in het leven van een hamster is de inprentingsfase, rond de derde levensweek. In deze periode wennen jonge hamstertjes aan mensen en de omgeving. Te weinig positieve ervaringen kan later leiden tot schuw of bijterig gedrag, dat lastig nog volledig te corrigeren is.

Tip: Bij het verschonen van de kooi is het goed om een plukje oud nestmateriaal terug te leggen. De vertrouwde geur vermindert stress.

Oorzaken van gedrag

Instinctief gedrag is erfelijk en al zichtbaar kort na de geboorte. Denk aan het zoeken naar een tepel om te drinken of het tegen elkaar aankruipen voor warmte.

Ook later zie je instincten terug: de behoefte aan een eigen toiletplek of rangorde binnen een groepje. Daarnaast speelt ervaring een rol. Hamsters kunnen leren welke plekken veilig zijn, hoe ze voedselroutes vinden en wie betrouwbaar is.

Sommige instincten zijn zo sterk dat negatieve ervaringen ze niet veranderen, zoals het knagen aan stoffen of behang (natuurlijk nestmateriaal verzamelen).

Geluid en stress

Hamsters nemen zowel infrageluid als ultrageluid waar (0,1 – 46,5 kHz). Geluiden van airco’s, ventilatoren, zware machines of stromend water kunnen stress veroorzaken. Een fijne manier om dit te verminderen is het draaien van zachte achtergrondmuziek.

Agressie bij dwerghamsters

Agressie kan ontstaan door:

• Stress
• Onjuiste huisvesting
• Verkeerd hanteren
• Veranderingen in daglichtduur

Bij kortere dagen kan de agressie toenemen (Fleming et al., 1988), mede door de invloed van torpor (een soort tijdelijke winterslaap).

Afwijkend gedrag en gedragsstoornissen

Afwijkend gedrag ontstaat meestal door te veel of te weinig prikkels. Een hamster kan dan ‘stereotiep gedrag’ ontwikkelen, zoals doelloos heen-en-weer lopen. Dit is een teken dat de hamster zijn natuurlijke gedrag niet kan uiten.

Als stereotiep gedrag niet wordt aangepakt, kan het blijvend worden.

Voorbeelden van gedragsstoornissen:

• Draaikop-syndroom
• Backflipping-syndroom
• IJsberen (voortdurend heen en weer lopen)
• Waltzing (rondjes draaien)

Conflictgedrag ontstaat als een hamster niet weet of hij moet vluchten of aanvallen, bijvoorbeeld bij veel commotie in zijn verblijf. Hij kan dan ineens overmatig gaan poetsen.

Apathie treedt op bij ernstig gebrek aan prikkels: de hamster vertoont dan nauwelijks nog natuurlijk gedrag.

Natuurlijk gedrag

Het gedrag van dwerghamsters is vooral gericht op overleven, zowel als individu, in een groepje (vooral paartjes bij Russische dwerghamsters) en als soort.

Typisch natuurlijk gedrag omvat:

• Sociaal gedrag: communiceren en samenleven
• Eetgedrag: zoeken en verzamelen van voedsel
• Vluchtgedrag: schuilen bij gevaar
• Voortplantingsgedrag
• Comfortgedrag: wassen en verzorgen van de vacht
• Exploratiegedrag: verkennen van de omgeving

De meeste dwerghamsters zijn actief in de avond en nacht, maar de Russische dwerghamster laat zich ook overdag regelmatig zien.